Langsung ke konten utama

Tata Cara Nyurat Lontar 

Uger-uger Aksara Bali pinaka sepat siku-siku ri kalaning iraga jagi nyurat Aksara Bali ring daun lontar. Tradisi nyurat lontar sampun saking nguni katami saking para panglingsir ring Bali.
Sadurung parikrama nyurat lontar kalaksanayang kadulurin antuk nyiagayang piranti sekadi pangrupak, dulang, tingkih, potlot, pengaris,
Daun lontar madue ukuran sane matiosan manut kawigunan taler madue kalih sisi sane dados kasurat. Sisi lontar punika kaparinama sisi lontar A miwah sisi lontar B.
1.        Daun lontar sane sampun sayaga kaanggen nyurat. Ukurannyane manut ring kahyun soang-soang utawi akehnyane sasuratan sane pacang kasalin.
2.        Pangrupak inggih punika lemat sane madue rai kakalih nenten sakadi rain lemat sane ketahnye kaanggen majejahitan. Pangrupak kawigunannya pateh sakadi pulpen utawi pensil.
3.        Pensil miwah garisan sane kaanggen ngarya garis pinggir ring sisi tengen utawi kiwa tigang bolong sane wenten ring lontar, kirang langkung 0,5 cm.
4.        Rikalaning ngarya garis pinggir (lanturang no. 3 ring luhur), sane patut kauratiang inggih punika bolong lontar sane magenah ring kebot (A) nuju bolong tengah (B) tur jarak bolong (B) ka bolong (C). Jarak bolong A ka B punika bawakan yening bandingang ring bolong B ka C, nika awinan nyurat lontar kakawitin saking bolong kiwa (A).
5.        Yaning sampun, wawu kalaksanayang nyurat antuk pamahbah sasuratan sane kakawitin panti ( <  ) utawi pamada (>  ) sane kalanturang ngangge Mulastawa inggih punika “Om Awighnamastu” salanturnyanya katutup malih ngangge pamahbah, conto : >þÁwifÂmsÓ¡>
6.        Rikalaning nyurat, lontar kagambel antuk tangan sane kiwa. Lontar sane kagambel punika akehnyane lebih saking asiki. Nyurat lontar nenten pisan dados sakadi nyurat ring buku tulis (neplek ring meja), nanging tangan sane ngambel lontar punika kaaledin antuk lungka-lungka (kasur alit).
NB :  Lontar sane puput kasurat sangkaning nyurat neplek ring meja punika kawastanin lontar tulah sane nenten dados kawacen napi malih kaentungang. Lontar sane sasuratannyane kakawitin saking bolong C (dawanan) taler kawastanin lontar tulah. Lontar tulah punika kabangayang manten mangda rusak preragan.
7.        Dulang utawi meja sane kaanggen aled ri kala nyurat.
8.        Panyangihan sane marupa sakadi batu sane ketah kaanggen nyangihin pangrupak utawi lemat sane sampun puntul. Yening mangkin, sane becik kaanggen nyangih pangrupak inggih punika amplas besi sane alus antuk nomer kodenyane 1000.
9.        Ri kala nyurat, tata cara sasuratannyane ngangge pasang jajar sambung nenten jajar palas. Jajar sambung inggih punika kruna-kruna sane kasurat dados lengkara kasurat saling kasambungin nenten wenten spasinnyane.
10.    Nyurat lontar punika kakawitin saking baris kaping kalih sane kakawitin saking bolong A ngantos bolong C, kenten malih baris kaping 2,3, miwah 4. Baris kapertama utawi baris pinih luur punika kaanggen genah pangangge suara utawi tengenan. Yening lembaran kapertama sampun telas kasuratin, lontar kabadingang saking sor ka luur nenten dados saking tengen ka kiwa.
11.    Sane pacang nyalin ring lontar mangda uning pisan ring pasang aksara Bali mangda nenten wenten kaiwangan tatujon daging lontare punika. Makeh kruna-krunane sane ucapannyane pateh nanging sasuratannyane matiosan teler pangartosnyane matiosan.
12.    Wangun aksara Bali sane kasurat mangda mamatan titiran utawi ngawindhu. Ageng aksarane taler spasinnyane mangda pateh. Yening iwang ri kala nyurat, sampunang aksara punika kaurek utawi kacoret. Aksara sane iwang punika kapademang antuk nagingin ulu ( u ) miwah suku ( …i...).
13.    Yening sampun puput nyurat wawu kaitemang nganggen tingkih, buah nagasari nasak sane manyayah, buah jarak sane nasak di punya, utawi mangsi. Ri kala ngitemang puniki kawastanin nyipat sastra.
14.    Siapkan benang kemong kurang lebih panjangnya kirang langkung 40-50 cm sane kaanggen ngiket lontar sane sampun puput kasurat taler tapes lontar sane kaanggen ngapit lontare mangda tetet leser tur nenten lembab. Ketahnyane lontar sane megenah sane luur tur pinih sor gelis keni jamur utawi keset. Ring kalih muncuk benang kadagingin jinah kepeng asiki-asiki anggen ngancing cakepan lontare wus punika simpen ring keropak lontar mangda awet.
15.    Patut taler kaelingang inggih punika indik ceciren sakadi lelintihan lontar sane kasalin, duk napi puput kasurat miwah indik pangawinnyane, conto :
Puput sinurat duk rahina Buda Kliwon Pagerwesi, Rah 9 tenggek 9, tanggal 17 Januari 2006, kasurat antuk I Nyoman Sastra maguna, Banjar Dajan Peken Desa Singapanjaron, Kecamatan Kubu Tambahan Buleleng. Turunan lontar puniki wit druen Gedong Kirtya Singaraja, nomor keropak 761.
Catetan :
a.    Sedéréng ngawitin nyurat ring lontar, uncarang mantra :  “Om Awignamastu Namo sidham, Om Dewa tumurun anulis, Hyang tinulis ya namah swaha”
b.    Yening pacang ngwacen lontar, sadurung ngambil lontar saking keropak utawi genah sane tiosan patut nguncarang mantra : “ Om, Ganda Indra ya namah swaha”
c.    Malinggih ri kala pacang ngwacen, uncarang mantra : Om, Sudamala ya namah swaha”
d.   Nglepas benang pangiket, uncarang mantra : “ Om, ya namah swaha”
e.    Mungkak cakepan lontar, mantra : “ Om Saraswati yang namah swaha.” “Om, patra linepas, linepasaken sangka titiswa ring iti sudamala yang namah swaha.”
f.     Ngwacen lontar, mantra : “ Om, wali Hyang Saraswati ya namah swaha.”

g.    Ngwacen aksara lontar, mantra : “ Om, Wali Hyang Saraswati ya namah swaha.”
h.    Mungkak halaman lontar, mantra : “ Om, Brahma Adi Rudra dewa swara sroti rama darsia Saraswati.”


i.      Ngiket malih lontar yening sampun puput ngwacen, mantranya : “ Om, sa, ba, ta, a, I, nama swaha.”
j.      Yening pacang makar utawi ngutang lontar sane sampun rusak, mantra : “ Om sastra weruh ulun mulanta nguni nguni duhkita anaring swarga Dewi Saraswati dewi tan kita. Om namah swaha.”


 

*saking akéh sumber*


 


Komentar

Postingan populer dari blog ini

Basita Paribasa

Basita Paribasa Basitha Paribasa inggih punika basa rerasmen wiadin panglengut basa. Kanggen panglengut basa sajeroning mabebaosan kalih magegonjakan, sajeroning basa pakraman wiadin basa pasawitrayan. Sane ngranjing Basitha Paribasa minakadi : 1. Sesonggan. 2. Sesenggakan. 3. Wewangsalan. 4. Sloka. 5. Bebladbadan. 6. Pepindan 7. Sesawangan. 8. Cecimpedan. 9. Cecangkriman. 10. Sesimbing. 11. Cecangkitan. 12. Raos Ngempelin. 13. sasemon 14. Sipta. 15. Peparikan 16. Sesapan 17. Tetingkesan   1. Sesonggan. Sesonggan wit ipun saking kruna 'ungguh', sane mateges linggih, genah, wiadin nongos. Kruna ungguh polih paweweh merupa pangiring (akhiran) "an", dados ungguhan sane mateges janji utawi pati. Kruna ungguhan kasandiang (mengalami perubhan sandi suara) dados unggwan. Sajeroning pangucapan kruna unggwan puniki dados unggan. Selantuir ipun kruna unggan puniki polih pangater (awalan) "sa" dados saunggan, taler kasandiang malih dados songg...

PERBEDAAN BAHASA BALI KUNA, TENGAHAN, DAN BARU

Bahasa Bali Kuna a.       Pengertian Bahasa Bali Kuna Bahasa Bali kuna adalah nenek moyang bahasa Bali modern(Berata, 1993 dalam Suasta 2004:8). Bawa, dkk(1984/1985:21)dalam bukunya yang berjudul Studi Sejarah Bahasa Bali mengemukakan bahwa bahasa Bali kuna adalah bahsa Bali yang banyak terkena pengaruh bahasa sansekerta. Bahasa Bali kuna merupakan nama yg diberikan terhadap bahasa bali yang versinya yang kuna yang digunakan dalam sejumlah prasasti yang terbit di bali (Granoka dkk,1984:1). Hasil penelitian prasasti-prasasti oleh Stein Callefels(1926), dan Goris(1954) serta Soekarto K (1977) telah memberikan petunjuk yang cukup jelas bahwa bahasa Bali memiliki variasi yaitu variasi temporal yang berasal dari jaman Bali Kuna. Dan adanya versi inilah sebagai awal munculnya nama Bahasa Bali Kuna (dalam kajian Bahasa Bali Made Suasta 2004 : 8). Dari beberapa pendapat diatas dapat disimpulkan bahwa bahasa Bali kuna adalah bahasa bali tertua yang merupak...

Malajah Wilangan Bali

No. Angka Wilangan Angka Wilangan 1 10 Dasa 300 Telung atus 2 11 Solas 400 Samas 3 12 Roras 450 Samas seket 4 13 Telulas 475 Samas telung benang 5 14 Patbelas 500 Limang atus 6 15 Limolas 600 Telung atak / telung bangsit 7 16 Nembelas 700 Pitung atus 8 17 Pitulas 800 Domas 9 18 Plekutus 1000 Siu 10 19 Siangolas 1100 Siu satus 11 20 Duangdasa 1200 Nem bangsit 12 21 Selikur 1300 Siu telung atus 13 22 Dua likur 1400 Pitung bangsit 14 25 Selae 1500 Siu limang atus 15 28 Ululikur 1600 Sepeha 16 31 Telung dasa besik 1700 Siu ...